အိးထီၣ် ယသးအမဲာ်ချံ
ဖဲ ၂၀၀၁ နံၣ် ဖိသၣ်ဖိလၢ အမံၤမ့ၢ် ခရံးစတိၣ်ဖၢၣ် ဒၢးဖလ့ၣ် ( Christopher Duffley )အိၣ်ဖျဲၣ်ထီၣ် တဘၣ်ဆၢဘၣ်ကတီၢ် ဒီးမူဝဲအဃိ ကဲထီၣ်တၢ်ကမၢကမၣ်လၢ ကသံၣ်သရၣ်တဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲအသးပှဲၤထီၣ်ယဲၢ်လါ, အဝဲဘၣ်အိၣ်လၢတၢ်ကဟုကယာ်လုၢ်ဖိ အတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤအပူၤ, တုၤအဘၣ်တၢ်လုၢ်ဖိအီၤလၢ အမုၢ်ဂၢ် အဟံၣ်ဖိဃီဖိတစုန့ၣ်လီၤ. ခရံးစတိၣ်ဖၢၣ်ဖိ, အသးအိၣ်လွံၢ်နံၣ်ဖိအံၤ အမဲာ်ချံတထံၣ်တၢ်, ဒီးမ့ၢ်ဖိသၣ် လၢအိၣ်ဒီး တၢ်အိၣ်သယုၢ်သညိသးအတၢ်ဆါ (Autism) ဘၣ်ဆၣ် အကလုၢ်အထီၣ်အလီၤဂ့ၤဝဲလိၤဝဲ ဒၣ်န့ၣ် အသရၣ်မုၣ်သ့ၣ်ညါဝဲဂ့ၤဂ့ၤန့ၣ်လီၤ. ဃုနံၣ်လဲၤပူၤကွံာ်ဝံၤန့ၣ်, ခရံးစတိဖၢၣ် ဆၢထၢၣ်လၢ တၢ်ဘါသရိာ်ပျဲၢ်စီၤခိၣ်, ဒီးသးဝံၣ်ဝဲ “အိးထီၣ်ယသး အမဲာ်ချံ” တၢ်သးဝံၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်သးဝံၣ် အတၢ်ဂီၤမူအံၤ ပှၤကွၢ်အိၣ်ဝဲ အကကွဲၢ်အါမးန့ၣ်လီၤ. ဖဲ ၂၀၂၀ နံၣ်, ခရံးစတိၣ်ဖၢၣ် ဟ့ၣ်ခီဟ့ၣ်နီၤ အတၢ်ပညိၣ်တဖၣ် လၢအကမ့ၢ်ဝဲ ပှၤကမၤဂ့ၤမၤစၢၤ ပှၤနီၢ်ခိက့ၢ်ဂီၤဂံၢ်စၢ်တဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲအိးထီၣ် အသးအမဲာ်ချံလၢ ကစၢ်ယွၤအတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤအပူၤအဃိ တၢ်လၢကကဲထီၣ်လိၣ်ထီၣ် အသးသ့ဝဲတဖၣ် အိၣ်ဝဲအါမးန့ၣ် အဝဲမ့ၢ်တၢ်အုၣ်အသးလၢပှၤဂၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.…
ပှၤလၢအဘၣ် တၢ်မၤဆါအဂီၢ် တၢ်မုၢ်လၢ်
“ပှၤအါဒံအါဂၤ အိၣ်ဒီးခီမဲာ် လၢပှၤဂုၤပှၤဂၤ ထံၣ်တသ့ မ့တမ့ၢ် နၢ်ပၢၢ်တသ့တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.” တၢ်ကတိၤ တဖၣ်အံၤအိၣ်ဟဲဝဲလၢ ပှၤလိာ်ကွဲမ့ၣ်ကၠၢၣ်လံးဘ့း(စ)ဘီ (Major League Baseball) အဲ(န) ဒရဲ(လ) တၢၣ် စ့မၢၣ် (Andrelton Simmons)လၢ အဘၣ် တၢ်ထုးထီၣ်ကွံာ်အီၤ ဖဲ ၂၀၂၀ နံၣ်ဘူးကလၢာ် ခီဖျိလၢ သးအတၢ်အိၣ်ဆူအိၣ်ချ့ အတၢ်ဂ့ၢ်ကီအဃိ န့ၣ်လီၤ. စ့မၢၣ် ကွၢ်ထံဆိကမိၣ်အတၢ်ဆၢတဲာ်ဝံၤဒီး, အသးကလၢၢ်ဘၣ်လၢ ပှၤဂုၤပှၤဂၤလၢအဘၣ် ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ် တၢ်တၤတၢ်တမံၤဃီ ဒ်သိးအီၤတဖၣ်အဂီၢ် တၢ်ကဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါ, ဒီးဒုးသ့ၣ်ညါပှၤဂုၤပှၤဂၤ လၢကဒုးနဲၣ်တၢ်သးကညီၤအဂီၢ် အလီၢ်အိၣ်လၢ ကနီၤဟ့ၣ်အတၢ်လဲၤခီဖျိအဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်ပူၤလီၢ်ခီမဲာ်လၢပတထံၣ်ဘၣ်တဖၣ်န့ၣ် မၤဘၣ်ဒိဆါတၢ် ဒိၣ်ဒိၣ်ယိာ်ယိာ်ဒီး တၢ်ပူၤလီၢ်ပူၤကျဲ လၢတၢ်ထံၣ်န့ၢ်အီၤတသ့တဖၣ်န့ၣ် မ့ၢ်တၢ်လၢအမၤဆါတၢ်နီၢ်နီၢ်, ဒီးပတူၢ်ဘၣ်ခီၣ်ဘၣ်အီၤနးနးကလဲာ် န့ၣ်လီၤ. လၢထါစံးထီၣ်ပတြၢၤ ၆ အပူၤ, အဆၢဖိ ၂ န့ၣ် “ယလီၤဘှါ” ဒီး အဆၢဖိ ၃ န့ၣ် “ယသးကိၢ်နးမး”- တၢ်လၢအဘၣ်ဂုာ်ကျဲးစၢၤဂဲၤလိာ်တၢ်အဂ့ၢ်…
လုၢ်လၢ်က့ၢ်ဂီၤမၤတၢ်, လဲၤတၢ်ဃၢဃၢ အဘျုးအဖှိၣ်
မ့ၢ်နနၢ်ဟူဘၣ် တၢ်လၢအဘၣ်ထွဲဒီး လုၢ်လၢ်က့ၢ်ဂီၤ မၤတၢ်လဲၤတၢ်ကယီကယီ (#slowfashion) အဂ့ၢ် တဘျီဘျီန့ၣ်ဧါ. တၢ်ပနီၣ် (#slowfashion)အံၤ မ့ၢ်တၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤ, အိၣ်ဒီးတၢ်ပညိၣ်လၢ ကထီဒါကွံာ် “လုၢ်လၢ်က့ၢ်ဂီၤမၤတၢ်လဲၤတၢ်ချ့ချ့” (fast fashion) လၢအထုးထီၣ်တၢ်ကူတၢ်ကၤအါအါ, ဒီးအပှ့ၤကလံၤဘၣ်ဘၣ်, ဝံၤန့ၣ်ဒီး ဘၣ်တၢ်စူးကွံာ်အီၤ ညီညီဒီးချ့ချ့န့ၣ်လီၤ. လုၢ်လၢ်က့ၢ်ဂီၤ မၤတၢ်လဲၤတၢ်ချ့ချ့ အတၢ်မၤတဖၣ်အပူၤန့ၣ် တၢ်ကူတၢ်ကၤတဖၣ် လၢအအိၣ်လၢ တၢ်ဆါတၢ်ပှ့ၤအကျးန့ၣ်, တယံာ်ဘၣ်အတီၢ်ပူၤန့ၣ် ပှၤတဘၣ်သူၣ်ဘၣ်သးလၢၤဘၣ်အဃိဒီး ကိးနံၣ်ဒဲးန့ၣ် ဆ့ကၤပနီၣ်(brands)တနီၤန့ၣ် ဘၣ်တၢ်စူးကွံာ်အဆ့ကၤ အနီၢ်ဂံၢ်အါအါဂီၢ်ဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. မ့မ့ၢ် “လုၢ်လၢ်က့ၢ်ဂီၤ မၤတၢ်လဲၤတၢ်ကယီကယီ” အတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤတခီ ဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါ ပှၤဂီၢ်မုၢ် ကမၤတၢ်လဲၤတၢ်ကယီကယီ ဒီးဆိကမိၣ်ဃုမၤတၢ်လၢ ကျိၤကျဲလီၤဆီအဂၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်ပာ်သူၣ်ပာ်သး ထီဘိကဘၣ်မ့ၢ် တၢ်လၢအဘၣ်တၢ်တ့ဒုးအိၣ်ထီၣ် ဒ်သိးကလူၤထီၣ်ခ့ခါ ဆၢကတီၢ်အလီၢ်န့ၣ် လုၢ်လၢ်က့ၢ်ဂီၤ မၤတၢ်လဲၤတၢ်ကယီကယီ ဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါပှၤလၢ ပကဃုထၢ တၢ်တမံၤမံၤလၢ ဘၣ်တၢ်ထုးထီၣ်အီၤအဘ့ၣ်စှၤစှၤ, လၢအိၣ်ဒီးအကံၢ်အစီ, ဒီးအတမၤဘၣ်ဒိဘၣ်ထံး ခိၣ်ဃၢၤန့ဆၢၣ်ဂံၢ်ထံးတဖၣ်, လၢပှၤစူးကါအီၤသ့ယံာ်ယံာ်န့ၢ်ဝဲတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
ဖဲယဆိကမိၣ်ထီၣ်က့ၤ လုၢ်လၢ်က့ၢ်ဂီၤမၤတၢ်လဲၤတၢ်ကယီကယီ အတၢ်ကွဲမုာ်န့ၣ်, ယထံၣ်လၢ…
တၢ်ကူၣ်သ့လၢပလိၣ်ဘၣ်
လံာ်လဲၢ်ဖးဒိၣ် “(တိးကွ့- Influenza)တၢ်ဆါအၢဖးဒိၣ်” အပူၤ ကၠီ အဲ(မ) ဘါရံၣ် (John M. Barry)ပာ်ဖျါထီၣ်က့ၤဝဲလၢ ၁၉၁၈ နံၣ် တိးကွ့ တၢ်ဆူးတၢ်ဆါအၢအဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲပာ်ဖျါထီၣ် ဆူၣ်ချ့ပှၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါတဖၣ် လၢတၢ်ကတဲာ် ကတီၤတအိၣ်ဘၣ်အဃိ မုၢ်လၢ်ဝဲဒၣ်လၢတၢ်ဆါကရၤလီၤအသးဒိၣ်ဒိၣ်အါအါ သတူာ်ကလာ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်ဘၣ်ယိၣ်ဝဲလၢ ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ် တၢ်ဒုးတၢ်ယၤဖးဒိၣ် တၢတဘျီအကတီၢ် သုးမုၢ်သံၣ်ဘိ အဖုလၢ အကထိ, နုာ်လီၤဟးထီၣ်လၢတၢ်ဒုးပျီဟီၣ်ခိၣ်ပူၤ တၢ်အကျိၤလၢပှၤခူၣ်အီၤတဖၣ်, ဒီးသုးထီၣ်သုးလီၤ လ့ၣ်လိၤလၢကီၢ်ဆၢတဖၣ်, ဒီးကပျၢ်လီၤရၤလီၤတၢ်ဆါအဃၢ်အသီတဖၣ် အဃိန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် တၢ်သ့ၣ်ညါအံၤ တမ့ၢ်တၢ်ကဲဘျုးလၢ တၢ်ကဆိကတီၢ် တၢ်ဟးဂူာ်ဟးဂီၤ အဂီၢ်န့ၣ်ဘၣ်. ခိၣ်နၢ်လၢ အဒိၣ်စိဒိၣ်ကမီၤတဖၣ် စးထီၣ်တၢ်ဒုးတၢ်ယၤ, ဒီးနုာ်လီၤသဖှိဆူ တၢ်စုဆူၣ်ခီၣ် တကးအတၢ်မၤန့ၣ်လီၤ. ပှၤကူၣ်သ့ လၢတၢ်ဆါအဃၢ်တကပၤ တယာ်ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲ ပှၤအကကွဲၢ် ယဲၢ်ဆံန့ၣ် သံဝဲဒၣ်လၢ တၢ်ဆါအၢ, ပာ်ဖှိၣ်အါထီၣ်လၢ ပှၤကညီအကကွဲၢ် ခံဆံန့ၣ် ဘၣ်တၢ်မၤသံလၢ တၢ်ဒုးတၢ်ယၤအဃိန့ၣ်လီၤ.
ကတိၤ ၄:၁၄-၁၆ စံးဘၣ်ပှၤလၢ…
တၢ်ဃုထၢတမံၤ
တံၤသကိး လၢယအဲၣ်ဘၣ်အီၤတဂၤ လဲၤပူၤကွံာ်ဟီၣ်ခိၣ်ဝံၤ လၢစှၤနွံအတီၢ်ပူၤန့ၣ်, ယကတိၤဘၣ်တၢ်ဒီး အမိၢ်န့ၣ်လီၤ. ယကသံကွၢ်အီၤ, “လၢအဂီၢ် တၢ်အိၣ်အသးမ့ၢ်အိၣ်ဒ်လဲၣ်” အဂီၢ် ယသးပူၤထုးဃၢယၤ န့ၣ်လီၤ. ဖဲလၢအသူၣ်အုးသးအုးအဆၢကတီၢ်, တၢ်သံကွၢ်ဒ်သိးအံၤန့ၣ် တမ့ၢ်တၢ်လၢပကြၢးသံကွၢ်တၢ် အဃိန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် ယသံကွၢ်အီၤထဲဒၣ် မ့ၢ်အကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်တၢ်အံၤဒ်လဲၣ်န့ၣ်လီၤ. မိၢ်တဂၤအံၤ စံးဆၢက့ၤယၤ, “ကနၣ်, ယဃုထၢယဲ တၢ်သးခု” န့ၣ်လီၤ.
အတၢ်ကတိၤလၢမုၢ်တနံၤအံၤန့ၣ် ကဲဘျုးလၢယဂီၢ် မ့ၢ်လၢယနီၢ်ကစၢ်ဒၣ်ယဲ ယဘၣ်ဂုာ်ကျဲးစၢၤ ဂဲၤလိာ်ဆီၣ်ဖျဲးကွံာ် တၢ်အိၣ်အသးတမုာ်တလၢၤတဖၣ်လၢ ယတၢ်အိၣ်မူပူၤန့ၣ်လီၤ. အတၢ်ကတိၤတဖၣ် ဒုးသ့ၣ်နီၣ်စ့ၢ်ကီးယၤလၢ စီၤမိၤရှ့မၤလိာ် ပှၤအံၣ်စရ့လးဖိတဖၣ် ဖဲလၢ လံာ် ၅ မိၤရှ့ အကတၢၢ်န့ၣ်လီၤ. တချုးစီၤမိၤရှ့သံ, ဒီးတချုးနုာ်လီၤဆူကီၢ်တၢ်စံးပာ်န့ၣ်, ကစၢ်ယွၤအဲၣ်ဒိးလၢ အပှၤဂီၢ်မုၢ်ကသ့ၣ်ညါလၢ အဝဲသ့ၣ်အိၣ်ဒီး တၢ်ဃုထၢတမံၤန့ၣ်လီၤ. ၅ မိၤ ၃၀:၁၉ အပူၤ စီၤမိၤရှ့စံးဝဲ “ယပာ်လီၤလံ တၢ်မူဒီး တၢ်သံ...ဒီးဃုထၢတၢ်မူ” န့ၣ်လီၤ. အဆၢဖိ ၁၅ စံးဘၣ်ပှၤ ပှၤအံၣ်စရ့လးဖိတဖၣ်…